Polak jako pierwszy stworzył najszybszy komputer świata. Jacek Karpiński – działacz Szarych Szeregów, przyjaciel Krzysztofa Kamila Baczyńskiego
Jacek Karpiński polski inżynier elektroniki i informatyki, żołnierz Szarych Szeregów w batalionie „Zośka”, uczestnik powstania warszawskiego, trzykrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych. Projektant minikomputera K-202.
Podczas gdy w latach 70. inne komputery dopiero powstawały i były wielkości szafy, ich pamięć była bardzo mała oraz koszt produkcji był ogromny, polski Gates i Jobs, bo śmiało, można uznać za takiego Jacka Karpińskiego, wymyślił komputer, który był tak genialnym wynalazkiem, że władze komunistyczne się go po prostu przestraszyły…
„Jacek Karpiński pracował prędko i trochę chaotycznie – jakby się bał, że za chwilę zapomni o tym, co przed chwilą wpadło mu do głowy. Gdy skończył jedną rzecz, natychmiast zaczynał następną.
Zaaferowany nowym wynalazkiem, spał w biurze w śpiworze, żeby nie marnować czasu na dojazdy. Zapominał wtedy nawet o jedzeniu.”
Taki fragment możemy przeczytać w książce „Pionierzy, czyli poczet niewiarygodnie pracowitych Polaków”.
Jacek Karpiński – geniusz informatyki, wielki elektronik, wynalazca wszechczasów
W sieci można znaleźć wiele tekstów o Jacku Karpińskim, każdy z nich dodaje nowe informacje. Niemożliwe jest w skrócie opisać to, czego dokonał ten człowiek w ciągu jednego życia.
Jacek Karpiński urodził się 9 kwietnia 1927 roku, w Turynie, w czasie II wojny światowej działał w Szarych Szeregach, a konkretnie w batalionie „Zośka”, w którym dowodził pierwszą sekcją, drugą objął jego słynny przyjaciel Kamil Baczyński.
W 1944 roku podczas walki w Powstaniu Warszawskim kula utknęła mu w kręgosłupie, z trudem chodził o dwu laskach, siłą woli wrócił do zdrowia i samodzielnego poruszania się. Kuli nigdy nie usunięto.
Rok 1957 – Jacek Karpiński konstruuje pierwszą zdumiewającą maszynę do prognozowania pogody o wdzięcznej nazwie AAH.
Rok 1959 – nasz polski Gates/Jobs tworzy prekursor komputera – pierwszy na świecie tranzystorowy analizator równań różniczkowych AKAT-1.
Rok 1960 – wygrywa ogólnoświatowy konkurs Unesco dla młodych naukowców (6 stypendiów na 200 kandydatów!) i w nagrodę wyjeżdża na dwuletnie studia na Harvardzie i w najsłynniejszej uczelni technicznej świata – MIT
Oczywiście za granicą natychmiast się na nim poznano. Otrzymywał propozycje, by zostać na uczelni, stworzyć własny instytut (!), pracować dla IBM. Niestety, Jacek Karpiński wybrał drogę dużo cięższą i bardzo smutną. Wrócił do Polski, by doświadczyć szykan, upokorzeń, biedy i ludzkiej podłości.
Mam w życiu i cholerne szczęście, i piekielnego pecha. Pech jest taki, że kocham swój kraj, jakikolwiek by on był. Szczęście – że przeżyłem w Polsce i wojnę, i komunizm. Podczas wojny mnie nie zabili, podczas komuny nie zniszczyli w więzieniach.
(…) Gdybym posłuchał Amerykanów, to świat miałby peceta o 10 – 15 lat wcześniej. (nto)
Rok 1964 – powstaje Perceptron – maszyna ucząca się, oparta na sieciach neuronowych, która rozpoznawała otoczenie za pomocą kamery (jeśli zarejestrowała trójkąt, już zawsze go pamiętała i rozpoznawała ponownie).
Nie wiem, czy można to nazwać patriotyzmem, ale ja po prostu chciałem pracować dla Polski. Zawsze wierzyłem, że ruscy kiedyś sobie pójdą. A technologia zostanie.
Poza tym uważałem, że to nie byłoby w porządku – wyjechać na delegację i zostać. Spotkałem Polaków, którzy tak postąpili, i nie sądziłem, żeby to było uczciwe. Wiedziałem, że w PRL będę żył w niewoli, ale wierzyłem też, że normy moralne obowiązują niezależnie od sytuacji.
I jeszcze jedno: nie mogłem zostawić mojej mamy. (fakt)
(Wikicytaty)
Rok 1965 – w ciągu trzech tygodni zaprojektował i stworzył skaner do analizy fotografii zderzeń cząstek elementarnych na kliszach CERN.
1965-68 – powstaje komputer KAR-65 – stworzony do obróbki tychże zdjęć;
Był to „pierwszy w Europie system asynchroniczny, ze zmiennym przecinkiem, 100 tys. operacji na sekundę”. Był też maszyną nie do zdarcia – Kar-65 był sprawny i pracował 20 lat, co było rekordem światowym.
Poza tym był 30-krotnie tańszy niż 2 razy wolniejsze wtedy komputery Odra. Kosztował 6 mln złotych, podczas gdy każda Odra kosztowała 200 mln złotych.
Jacek Karpiński – polski Gates – Jobs wymyśla pierwszego peceta, na 10 lat przed IBM
Rok 1970 – na świat przychodzi minikomputer K-202 – największy wynalazek naszego polskiego Gatesa-Jobsa, prototyp peceta wielkości walizki.
K-202 wykonywał milion operacji na sekundę i jako pierwszy na świecie wykorzystywał adresowanie stronicowe, powszechnie stosowane do dzisiaj. A do tego był szybszy niż wyprodukowane 10 lat później komputery IBM PC.
Ówczesne komputery miały 64 kilobajty pamięci, K-202 – 8 megabajtów!
Dziś system adresowania stronicowego stosuje 90 proc. urządzeń na świecie, niestety Jacek Karpiński nie tylko dzielił się swobodnie z innymi inżynierami swym genialnym rozwiązaniem (Amerykanie koniecznie chcieli wiedzieć, jak dokonał tego cudu), ale również go nie opatentował.
W połowie lat 60. jeden z moich amerykańskich kolegów powiedział mi o Polaku, który należał do szóstki ludzi wyprzedzających cały świat. Ten Polak zwał się podobno Jack Karpiński. Niestety, nikt o nim niczego nie wiedział” (fakt)
– pisał o Karpińskim Stefan Bratkowski, dziennikarz i popularyzator techniki.
Rok 1971 – Początek końca, czyli Międzynarodowe Targi Poznańskie; K-202 zostaje wystawiony obok stoiska 8-mio bitowej Odry Elwro.
To początek politycznych świństw, których ofiarą jest nie tylko Jacek Karpiński, ale – jak zwykle i po raz któryś z rzędu – interes ekonomiczny i polityczny Polski.
W międzyczasie K-202 został zaprezentowany w Londynie i, oczywiście, natychmiast doceniony. Błyskawicznie zaproponowano jego masową produkcję na Zachodzie, ale Jacek Karpiński odmówił.
“Jak głupi, zakichany patriota, powiedziałem dziękuję, włożyłem brytyjskie opinie do kieszeni i wróciłem do Polski (…). Koniec końców okazało się, że produkować można, ale ani MERA ani Komitet nie dadzą pieniędzy (…) Stefan [Bratkowski] zaproponował układ: brytyjskie pieniądze, sprzedaż i marketing – konstrukcja i produkcja w Polsce. To było dla wszystkich do przyjęcia” – opisywał później. (fakt)
Rok 1972 – rusza produkcja K-202 w Zakładzie Minikomputerów
– Zakłady Mera podpisały umowę z brytyjskimi partnerami. Anglicy dawali dewizy, my: miejsce i ludzi do produkcji – wspomina polski wynalazca. – Byłem szczęśliwy. Stworzyłem własny zespół młodych, wybitnych zapaleńców. Pracowaliśmy po kilkanaście godzin na dobę, nocami i dniami siedzieliśmy w laboratoriach technicznych.
I stworzyliśmy to, o co chodziło: komputer, który można było schować do pudełka po butach… (nto)
15 Sztuk trafiło za granicę, drugie 15 zainstalowano w dużych instytucjach krajowych – Użytkownicy byli zachwyceni, zamówiono 3000 sztuk.
Gdy w produkcji znalazło się kolejnych 200, zakład niespodziewanie zamknięto, a Jacek Karpiński został wyrzucony z pracy z zakazem budowy komputerów (!) oraz oczywiście z zakazem wyjazdu do USA. Podobno z zakładu wyprowadzono go (po uprzednim przeszukaniu) pod karabinami.
Sprowadzenie do polityki i polska zawiść
ZSRR zarządziło produkcję prymitywnego komputera RIAD (skradziona technologia IBM360), który narzucono całemu Układowi Warszawskiemu.
Poza tym władze bolała współpraca z zachodnim kapitałem.
Po drugie polityka personalna.
Jacek Karpiński miał cięty język, nie umiał i nie chciał się układać. „Pana wiedza wystarczyłaby co najwyżej do budowy nocników” to jeden z najczęściej przytaczanych w internecie szlagierów jego autorstwa.
Polityka – to jedno. Ale przede wszystkim ohydna polska zawiść.
Komu przeszkadzał wymyślony w Polsce pierwszy minikomputer? Jacek Karpiński nie ma wątpliwości – partyjnym decydentom z wrocławskiego Elwro, którzy nie potrafili mu wybaczyć ani komputera KAR-65, ani sukcesu z K-202. (nto)
Produkujący Odry zakład Elwro zatrudniał wówczas 6 000 pracowników, Instytut Maszyn Matematycznych, gdzie pracował Karpiński tylko 200.
Wkład dolarowy do K-202 wynosił ok. 1800 $, do Odry ok. 30 000 $.
Towarzysze z Elwro zwrócili się do towarzyszy z władz (podobno do premiera Jaroszewicza) po pomoc i towarzysze towarzyszom pomogli.
Interes Polski i czyjś zasłużony sukces to nie były (i nadal nie są) kwestie mające jakąkolwiek wartość w tym kraju – zwłaszcza dla polityków, ale niestety nie tylko dla nich…
Okropne mi robili świństwa. Starałem się o autonomię dla mojego Zakładu. Nic z tego nie wyszło, przenieśli mnie do Instytutu Maszyn Matematycznych.
Musieli mnie zniszczyć, bo ośmieszałem i ELWRO, i IMM. ELWRO zatrudniało 6 tysięcy ludzi, IMM – 700. I nie potrafili zrobić żadnej przyzwoitej maszyny. (…) U mnie w 1973 pracowało raptem 200 osób” – żalił się Karpiński. (nto)
Komputer, który nie może istnieć…
W roku 1972 do Polski przyjechał z całą delegacją główny konstruktor RIAD-a – Ławronow. Obejrzał K-202 i powiedział: „niemożliwe, taka maszyna musi zająć całą ścianę dużego pomieszczenia”.
Po paru tygodniach komisja stwierdziła, że projekt nie nadaje się do realizacji, bo technologii, jaką proponuję nie ma i być nie może. Jakby mogła być, Amerykanie na pewno by ją już wykorzystali” – czytamy w jego dziennikach. (fakt)
A skoro sowieckie, bezmózgie „autorytety” powiedziały, że K-202 jest niemożliwy, to znaczy, że nie ma sensu go produkować.
Rok 1978 – Jacek Karpiński poddaje się i wyjeżdża na Mazury hodować świnie. Twierdzi, że woli te prawdziwe od ludzkich. Prestiżowe oferty pracy wciąż czekają na niego na Zachodzie, ale na jego teczce widnieje napis “Nie wydawać paszportu. Powód: sabotażysta i dywersant gospodarczy”.
Rok 1980 – “W konkursie na dyrektora MERY, mimo że dostał 90 proc. głosów, Ministerstwo Przemysłu nie zaakceptowało wyboru. Dostał wprawdzie inną propozycję, ale na nią z kolei nie wyraziło zgody KC”. (prestiz.info)
1981 – wyjazd do Szwajcarii i tam: praca w fabryce magnetofonów, potem kolejny wynalazek cyfrowy i analogowy synchronizator dźwięku (robot sterowany głosem) i ręczny skaner Pen-Reader (czytnik pisma ręcznego), który wyprzedzał japońskie konstrukcje o przeszło półtora roku.
Niestety Polska zniszczyła go całkowicie…
Rok 1990 – powrót Jacka Karpińskiego do Polski i ostateczny koniec jego marzeń.
Jacek Karpiński został oszukany przez BRE Bank przy kredycie na fabryczkę Pen-Readerów. Bank nie wypłacił mu kolejnych transz, zabrał dom wzięty pod zastaw, a w międzyczasie, jakby tego było mało, jego zakład został okradziony.
Żeby się ratować zaprojektował jeszcze miniaturową kasę fiskalną i ponownie został oszukany przez kontrahentów (Libella i Apator).
W rezultacie Jacek Karpiński został bez pieniędzy, bez zakładu i bez domu (usłużny bank zlicytował wszystko za bezcen) oraz z kredytem.
Jako potencjalny miliarder, który w Polsce stracił wszystko, powrócił do Szwajcarii. Tam wraz z synem, w pół roku, zaprojektował specjalistyczny skaner do sprawdzania ksiąg rachunkowych. Po czym szybko wrócił, bo Polskę kochał nade wszystko. Zamieszkał we Wrocławiu, w małej kawalerce, gdzie schorowany zmarł w wieku 83 lat.
(…)
Gdyby Jacek Karpiński podczas studiów w USA skorzystał z propozycji i został tam na stałe, byłby bardzo bogaty i dzisiaj obok Gatesa i Jobsa wymieniany jako największy z twórców nowych technologii. Zamiast szykan w kraju i życia w biedzie.
Gdyby nie zawiść i konformistyczna postawa władz PRL Jacek Karpiński byłby bogaty, a Polska liderem w rozwoju nowych technologii.
Gdyby BRE Bank działał doradczo i strategicznie, i nie wstrzymał kredytu na produkcję Pen-Readerów sam zarobiłby krocie, a nie za bezcen pozbawił Karpińskiego środków do życia i dachu nad głową.
Gdyby, o czym niewielu zapewne wie, opracowana już w 1989 r. przez Jacka Karpińskiego konstrukcja operatorskiej centrali telefonicznej opartej o zmodyfikowany komputer PC znalazła zrozumienie, byłby pionierem Internetu. Jego wykorzystanie protokołów, na których zbudowano Internet do zwykłej telekomunikacji wyprzedzało komercyjne wdrożenia o 10 lat.
Zresztą Internet mógł się narodzić w PRL jeszcze wcześniej. W latach 70. – gdy polscy informatycy pracowali nad systemem PESEL (część z nich pracowała z Jackiem Karpińskim). Stworzyli wtedy sieć komputerową z dostępem z dowolnego miejsca na ziemi. Niestety, nikt tego nie opatentował. A Amerykanie, choć myślą techniczną nie byli lepsi od Polaków, swoją sieć potrafili zamienić na Internet. (prestiz.info)
___________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Tak skończyła się historia niezwykłego komputera K-202, który co prawda nie wyprzedzał swoich czasów o lata, ale mógł być pierwszym polskim minikomputerem konkurującym z amerykańskimi maszynami i do tego świetnie się sprzedającym w kraju i zagranicą.
.__________________________________________
Geniusz o niezwykłym życiu – Jacek Karpiński, K-202 – koniec.
Skończyłem poprzedni tekst w drugiej
połowie 1972 r., kiedy angielskie „MB Metals” zwróciło pierwszych
partię, 15 komputerów K-202, która trafiła do Brytyjczyków w ramach
realizacji umowy ze stroną polską. W związku z reklamacją tak dużej
partii sprzętu nad głową inżyniera Jacka Karpińskiego zaczęły sie
zbierać „czarne chmury”. I nie był to nowy odcinek serialu kostiumowego
„Czarne Chmury”, które właśnie wtedy zaczynano kręcić w Polsce. Pierwszy
odcinek nadano w TVP końcem 1973 r. Serial polecam, choć nie ma tam
mowy o komputerach.
Nad Karpińskim zebrały się prawdziwie „gradowe chmury”. Anglicy zwracają komputery, które ma w 30 dni naprawić i uzupełnić oprogramowanie. Chodziło głównie o zły montaż, brak pełnego oprogramowania i niewykryte w procesie produkcji wadliwe podzespoły. Anglicy zaczynali zastanawiać się nad rozwiązaniem umowy, co byłoby końcem projektu K-202 i osobistą klęską inżyniera. Polska strona z kolei, nie chce finansować dalszych zakupów części elektronicznych za dolary, bo budżet dewizowy jest już mocno przekroczony. A przede wszystkim Służba Bezpieczeństwa prowadzi dochodzenie, chcąc postawić Karpińskiemu zarzuty działania na szkodę polskiej gospodarki, a także szuka dowodów na współpracę Karpińskiego z obcym wywiadem.
Zestawy K-202 w Muzeum Techniki w Warszawie (fot. Muzeum Techniki)
Problemy z jakością K-202
Problemy z jakością przy produkcji komputera K-202 były tak poważne, że dyrekcja Zakładów ERA, które produkowały komputer, zwróciła się do Ministerstwa Przemysłu o reorganizację Zakładów w celu zapewnienia odpowiednich warunków produkcji i zabezpieczenia dostaw dobrej jakości podzespołów elektronicznych, tak aby produkować kilkaset komputerów rocznie, ale najwyższej jakości. Wiązało się to z inwestycjami, także z inwestycjami w dewizach, a tych wydano już na wyprodukowanie pierwszej partii komputerów ogromne ilości. Partia 19 komputerów kosztowała polską stronę 3,3 mln USD. Polskie układy scalone, które stosowano zamiennie z zachodnimi, nie były najwyższej jakości, zatem nie były brane pod uwagę.
Na domiar złego PHZ „Metronex” odrzucił reklamację „MB Metals” na oprogramowanie, odpowiadając, że cześć programów miała wykonać strona angielska, a program COBOL wcale nie był ujęty w umowie, nawet nie określono, kto go ma napisać. Po wymianie korespondencji i wzajemnych pretensjach „MB Metals” stwierdziło zniecierpliwione, że ma już zamówienia na kilkaset sztuk komputera K-202, ale w nieskończoność nie będą czekać na realizację, tym bardziej, że konkurencja nie próżnowała. Od podpisania umowy minęło 2 i pół roku, a strona brytyjska nie otrzymała ani jednego sprawnego i w pełni wyposażonego K-202. Polski komputer przestał być technologiczną rewelacją, w tym czasie dwie firmy amerykańskie i jedna brytyjska zaczęły produkować mikrokomputery o podobnych parametrach.
Ponieważ polska strona nie podjęła żadnych decyzji, a sam Jacek Karpiński stracił zapał do dalszej pracy nad projektem, w lutym 1973 roku „WB Metals” wypowiedziało umowę na wspólną produkcję komputera K-202. Nieco później to samo zrobiła „Data Look”. Anglicy wycofali się z umowy, bo przestało im się to opłacać.
W poszukiwaniu inwestora
Zjednoczenie MERA i PHZ „Metronex” rozpoczęły poszukiwania inwestora na terenie Wielkiej Brytanii, który przejąłby zobowiązania po „MB Metals”. Również Jacek Karpiński zaczął swoje poszukiwania, wspólnie z Howardem Lordem właścicielem „Data Loop”. Pomagał im redaktor Stefan Bratkowski mający kontakty z amerykańską firmą 'Recal Thermonic” Ltd. Rozmowy były nieformalne, nikt z polskich władz ani z resortu elektroniki nie wiedział o nich. Podobno Karpiński obiecywał, że polska strona powiększy zakład produkcyjny i wyasygnuje kolejne kilka milionów dolarów, aby tylko ruszyć z produkcją komputerów.
Komputer K-202 w pracowni Jacka Karpińskiego, 1971 r.(fot.Romuald Broniarek)
Kiedy w „Metronexie” dowiedziano się o zakulisowych działaniach Karpińskiego wstrzymano mu paszport i nie mógł wylecieć do USA na rozmowy z „Recal Thermonic”. Rzecz jasna, bez głównego konstruktora rozmowy o produkcji komputera nie mogły się odbyć.
Również PHZ „Metronex” i MERA nie znalazły inwestora strategicznego i projekt międzynarodowej produkcji K-202 z przyczyn finansowych zakończył swój żywot.
Pozostało pytanie co z rozpoczętym projektem, który na starcie pochłonął miliony złotych i 3,3 mln dolarów?
Koniec K-202 początek …MERY
Powołano komisje, w skład której weszli przedstawiciele Ministerstwa Przemysłu Maszynowego, Instytutu Maszyn Matematycznych i Zjednoczenia MERA. Zastanawiano się co zrobić z K-202 i czy jest szansa na wdrożenie komputera w system RIAD. RIAD po polsku Jednolity Systemem Elektroniczny Maszyn Cyfrowych, był to system informatyczny, powstający początkiem lat 70., według założeń którego tworzono komputery i oprogramowanie we wszystkich krajach satelickich Związku Sowieckiego. ZSRR narzucił go krajom bloku socjalistycznego, aby mieć kontrolę nad ich systemami komputerowymi, i żeby mogli wykorzystywać komputery wszystkich krajów Układu Warszawskiego do zadań militarnych przeciw krajom NATO.
Komisja stwierdziła, że dostosowanie K-202 wiąże się ze zmianą oprogramowania, co zajęłoby min. 2 lata i pochłonęło ogromne środki finansowe, na które Polskę nie stać. Ustalono, że należy z K-202 zrobić minikomputer do zastosowania w polskich przedsiębiorstwach, produkując go w oparciu o polskie podzespoły.
Ostatecznie w połowie 1973 r. zlikwidowano Zakład Doświadczalny Mikrokomputerów przy Zakładach ERA. Całą załogę przeniesiono do Instytutu Maszyn Matematycznych, gdzie powstał… Zakład Doświadczalny Mikrokomputerów. Nastąpiła tylko jedna zmiana. Ponieważ Jacek Karpiński odmówił przyjęcia stanowiska Głównego Konstruktora, funkcje objęła Elżbieta Jezierska-Ziemkiewicz, najważniejsza osoba w zespole po Karpińskim, twórczyni procesora i jednostki centralnej K-202. Ona została głównym kierownikiem zespołu pracującego nad nowym komputerem, de facto opartym na schemacie K-202, ale produkowanym na bazie polskich podzespołów. Opracowywano także system operacyjny i oprogramowanie do tego komputera. Komputer nazwano MERA-400. O tej maszynie napiszę osobny artykuł.
Elżbieta Jezierska-Ziemkiewicz podczas pracy nad K-202 (fot. ze strony www.dobreprogramy.pl)
Jeżeli chodzi o oryginalny K-202 wyprodukowano z pozostałych podzespołów jeszcze kilkanaście komputerów, w sumie na rynek trafiło 30 sztuk. Część maszyn oddano zgodnie z umową do Anglii, część została sprzedana w kraju. Trafiły do wojska m.in. do Dowódctwa Marynarki Wojennej, na uczelnie m.in. Politechnikę Gdańską, Politechnikę Krakowską i do przedsiębiorstw. Jeden z komputerów pracował prawie 20 lat w Hucie im. Lenina w Nowej Hucie, co chyba dobrze świadczy o jakości tych komputerów.
Służba bezpieczeństwa nie znalazła wystarczających dowodów aby oskarżyć Jacka Karpińskiego o współpracę z obcym wywiadem, ani o działanie na niekorzyść polskiej gospodarki, więc sprawę wyciszono. Nie mniej w 1973 r. wydano dyrektywę aby nie wydawać Karpińskiemu paszportu. Do 1981 r. Karpiński nie mógł wyjechać za granicę.
Jacek Karpiński mimo, że podawał się za ofiarę nienawiści ze strony kolegów informatyków, którzy pozbawiali go intratnych stanowisk oraz ofiarę spisku na wysokich szczeblach partyjnych w PZPR, nie przestawał zabiegać o możliwość dalszych prac nad K-202… u swoich wysoko postawionych partyjnych znajomych. Doszło do tego, że w 1974 r. odbyła się narada na wysokim szczeblu w Komitecie Centralnym PZPR i wydano zgodę na dalsze prace nad K-202, ale na Wydziale Fizyki Doświadczalnej Uniwersytetu Warszawskiego. Ku zdziwieniu wszystkich Jacek Karpiński nie zgodził się na to i zrezygnował całkowicie z kontynuowania pracy nad mikrokomputerem K-202. Powiedział, że będzie opracowywał nowy system komputerowy zgodny z RIAD dla potrzeb naukowych.
Tak skończyła się historia niezwykłego komputera K-202, który co prawda nie wyprzedzał swoich czasów o lata, ale mógł być pierwszym polskim minikomputerem konkurującym z amerykańskimi maszynami i do tego świetnie się sprzedającym w kraju i zagranicą. Tak się jednak nie stało.
Zamiast ciekawostki
Cała historia mikrokomputera K-202 pokazał, że Karpiński nie był geniuszem na miarę prof. Jan Czochralski, ale był wybitnym konstruktorem komputerów, wybitnym informatykiem, któremu kilka czynników nie pozwoliło na zrobieniu kariery w Polsce, jaką zrobiłby w krajach zachodnich, a także na zarobienie dużych pieniędzy. Choć trzeba przyznać, że jak na warunki PRL-owskie zarabiał bardzo dobrze.
Co mu przeszkodziło? Były to na pewno problemy z biurokracją w wydaniu PRL, gdzie każda decyzja zapadała powoli, gdzie trzeba było miesiącami czekać na zamówienie części za granicą, gdzie skąpiono na wydawaniu dewiz nawet w branży tak strategicznej jaką były komputery. Na pewno, nie wszyscy koledzy ze świata naukowego i informatycznego lubili inżyniera, choć głównie z jego winy. Karpiński nie szczędził im, nie zawsze słusznej, krytyki i głośno mówił jaki on jest zdolny, a inni, mniej zdolni, zajmujący ważne posady w instytucjach branżowych, hamują jego karierę. Również Zakłady ELWRO, w pewnym sensie, utrudniały mu pracę nad K-202, lobbując w rządzie i KC PZPR by przyznawano im dolary na zakup podzespołów elektrycznych za granicą. System gospodarczy w kraju socjalistycznym, jakim był PRL działał tak, że przedsiębiorstwa państwowe (innych nie było) zależne były od budżetu centralnego. W ministerstwach i zjednoczeniach decydowano, jakie środki finansowe przedsiębiorstwo dostanie w danym roku. Środków zawsze brakowało, problemy były zwłaszcza z dewizami. Jeżeli Karpiński załatwił sobie w KC PZPR dodatkowe dewizy na zakup części w Anglii, to ministerstwo, żeby mu je przekazać musiało zabrać komuś innemu np. uszczuplić budżet dewizowy Zakładów ELWRO. Stad animozje między Karpińskim, a ELWRO (czy innymi zakładami produkującymi elektronikę) i stała walka o dewizy przeznaczone na zakup podzespołów lepszej jakości.
Inżynier Jacek Karpiński (fot. ze strony www.alchetron.com)
Niemniej największą przeszkodą, która zahamowała produkcję K-202 był sam inżynier Jacek Karpiński. Miał świetne pomysły i był doskonałym projektantem i konstruktorem komputerów, ale był kiepskim menadżerem. Poza tym szybko coś wymyślał, zapalał sie do pracy, ale z czasem entuzjazm mu się kończył i tak naprawdę żadnego projektu nie doprowadził do końca, również K-202. A najgorszą cechą inżyniera, o której chyba pierwszy napiszę otwarcie, był nonszalancki stosunek do pieniędzy. Nigdy nie liczył się z pieniędzmi, lubił luksus i wystawne życie. Szybko potrafił zarobić, ale jeszcze szybciej stracić pieniądze. Podobnie w życiu zawodowym, wydawał ogromne sumy na zakup części i podzespołów, nie licząc się z kosztami, nie negocjując cen, tak że budżet całego projektu wydał już we wstępnym etapie prac nad komputerem.
Bez wątpienia Jacek Karpiński był świetnym konstruktorem i informatykiem, ale nie powinien zajmować się zarządzaniem i realizacją swoich projektów. Niestety, chciał być alfą i omega tych projektów, a jak widać po efektach, aż tak genialny nie był.
To nie koniec historii inżyniera Karpińskiego, Jeszcze będzie o nim głośno, zwłaszcza kiedy zacznie.. hodować świnie, ale o tym trochę później. Teraz, początkiem lat 70. nadchodzi IV generacja komputerów – era mikroprocesorów i komputerów typu PC, jakie już wszyscy znamy ze współczesnych czasów. Oczywiście nadchodzi z Ameryki. O tym za tydzień.
G. Shamot
Źródła
=================
Działania służb specjalnych Polski Ludowej wobec inżyniera Jacka Karpińskiego w latach 1950–1990 – Adam Kochajkiewicz
Ocalić od zapomnienia K-202 E. Jezierska-Ziemkiewicz, A. Ziemkiewicz
„Geniusz i świnie. Rzecz o Jacku Karpińskim”- Piotr Lipiński
www.dobreprogramy.pl- blog macminik
http://www.girlsgonetech.pl/pionierki-ewa-jezierska-ziemkiewicz
Wspomnienia konstruktora (nie zawsze głównego) komputerów w czasach PRL – Elżbieta Jezierska-Ziemkiewicz
legendy-prl.pl
https://mera400.pl K-202, MERA-400 i CROOK – Krótka historia pewnego projektu- Zbigniew Czerniak
www.alchetron.com
3 thoughts on “Geniusz o niezwykłym życiu – Jacek Karpiński, K-202 – koniec.”
Dzięki za wpis o Panu Jacku, szukałem właśnie jakichkolwiek informacji zawartych w jednym miejscu Pozdrawiam!
Dziękuję. Staram się pisać nie tylko o komputerach, ale również, a może przede wszystkim o naszych wybitnych naukowcach, inżynierach i konstruktorach. W historii Polski mieliśmy cała masę wybitnych ludzi techniki (nie tylko związanych z informatyką), których osiągnięcia są znane w krajach europejskich czy wręcz na całym świecie. Natomiast w Polsce albo są całkiem nieznani, jak prof. Czochralski, albo krążą o nich legendy mające niewiele wspólnego z rzeczywistością, jak o Jacku Karpińskim.
Chciałem, w przystępny sposób, pokazać historię Karpińskiego i jego komputerów, aby zainteresować czytających jego nietuzinkową postacią. Cieszę się, że internauci czytają moje teksty. Może, ktoś pod ich wpływem napisze prawdziwą biografię inżyniera!?
Cieszę się, że Panu mogłem pomóc. Zapraszam do czytania kolejnych tekstów, będzie jeszcze i o Karpińskim.
Witam. Dziękuję za wszystkie teksty o Jacku Karpińskim. Nikt do tej pory nie napisał tak wiele o projekcie K-202 oraz o kulisach projektowania tej maszyny. Takich informacji nie ma nawet w książce o Jacku Karpińskim pt. „Geniusz i świnie” napisanej przez Piotra Lipińskiego. Nie ma ich tam, ponieważ autor robiąc w 2009 r. reportaż filmowy o Karpińskim (wtedy jeszcze żył) oparł się w dużej mierze na wspomnieniach konstruktora oraz wspomnieniach kilku jego bliskich współpracownikach. Oni sami zresztą opowiadając o Karpińskim wyraźnie starali się o nim źle nie mówić, aby mu nie zaszkodzić. Choć jasne było, że mogło paść dużo więcej słów z czasów współpracy z Karpińskim, tyle że mniej pochlebnych. Reportaż nosi tytuł „Zagadki tamtych lat Co się stało z polskim Billem Gatesem?” i można go znaleźć na stronie vod.tvp.pl. Prawdziwej biografii Jacka Karpińskiego chyba nikt nie zdoła napisać, bo on sam (gdy jeszcze żył) mocno idealizował swoje postępowanie i życie. Opowiadał tylko to, co chciał, aby o nim wiedziano. Był to człowiek, który pracował w wielu miejscach. I zawsze odchodził z tych miejsc w atmosferze konfliktu. Można sobie zadać pytanie – dlaczego? Czy trafiał na złych współpracowników czy może był osobą konfliktową, a może był typowym narcyzem (co można ostrożnie wywnioskować oglądając w/w reportaż). Z pewnością budzi teraz wiele emocji i kontrowersji.
Pomimo tego, że głęboko penetrowałem zasoby sieci na temat Jacka Karpińskiego i jego komputera K-202, nigdy nie dotarłem do informacji o tym, że projekt K-202 pochłonął aż 3,3 mln dolarów (na obecne pieniądze pewnie byłoby to znacznie więcej) oraz 160 mln ówczesnych złotych. Kwoty niewyobrażalne dla ludzi żyjących w tamtych czasach. A przecież robią wrażenie nawet dziś. Nie wiedziałem również, że w projekt były również zaangażowane inne jednostki naukowe w kraju (pisanie oprogramowania, system operacyjny). Sądziłem, że wszystko odbywało się w jednym biurze konstrukcyjnym.
Dotychczas sądziłem, że Karpiński po prostu trafił na duży opór ze strony branży informatycznej w Polsce – mam na myśli przede wszystkim molocha Elwro, którego flagowcem był i potem długo pozostawał system komputerowy Odra. W końcu konstruował komputer, który był o kilka epok nowocześniejszy od Odry. Tymczasem Jacek Karpiński po pierwsze przejadł olbrzymie fundusze nie dając w zamian nic poza prototypami i na końcu kilkoma wadliwymi komputerami. Po drugie nie wywiązał się ze zobowiązań wobec polskich i brytyjskich sygnatariuszy inicjatywy budowy K-202. I w końcu to się musiało rypnąć. Więc zwyczajnie ,nie był ofiarą systemu, jak często się próbuje go przedstawiać w mediach lecz ofiarą własnej niesłowności, buty i pewnie jeszcze innych okoliczności. Dziś zapewne jego upadek przy podobnym projekcie byłby taki sam.
Pozdrawiam. Świetny blog. Czyta się z wielką przyjemnością.
PS. Mieszkam w niedalekiej okolicy ul. Łopuszańskiej 117/123 w Warszawie (dziś to już kompleks Al. Jerozolimskie 200 lecz google prawidłowo pozycjonuje adres). Budynek biurowy, w którym powstawał prawdopodobnie K-202 nadal stoi. Piszę prawdopodobnie, bo w tym budynku był produkowany następca i zarazem spadkobierca K-202 tj. komputer MERA 400.
https://www.google.pl/maps/@52.1961538,20.9259563,3a,75y,157.12h,96.29t/data=!3m6!1e1!3m4!1sZziDr9C0X3uA1itwTLNpjA!2e0!7i16384!8i8192?hl=pl&authuser=0