Koszmarne Dni
( fragment pamiętnika strzelca Jana Leleja - obrońcy Westerplatte )
15 grudnia 1984
SEE
Będąc jeszcze nastolatkiem spędzałem czas wśród swoich rówieśników w godzinach wolnych od zajęć szkolnych czy prac domowych , przydzielonych przez domowników . Wesołe wiodłem życie , chociaż układało się ono różnie . W lecie hasało się po łąkach za kwiatami , łowiło się ryby w rzece , czy też w okresie zimowym jeżdżąc na sankach wyszukiwało się najwyższej zaspy śniegu . Nie bojąc się przeszkód nie do pokonania marzyłem jedynie o osiągnięciu wieku dojrzałości , jak każdy jeden młodocianin.
Rok 1938 przyniósł znaczne zmiany w moim życiu , ponieważ otrzymałem zawiadomienie o stawieniu się na komisję poborową . Zacząłem uważać siebie za dorosłego , bo już minął 18 rok życia . Przyłączałem się do grona dorosłej młodzieży i planowałem swoją przyszłość bardziej po nowemu , tak samo jak dzisiejsza młodzież .
W rok później otrzymałem Kartę Powołania do odbycia służby wojskowej wobec państwa . Tak właśnie zacząłem stawać się dorosłym , chociażby dlatego , że zostałem powołany do tak wielkiego zadania jak zostać żołnierzem własnego kraju i bronić jego granic . Było to coś nadzwyczajnego w moim życiu . Przeprowadzałem wiele rozmów na tematy wojskowe ze starszymi rocznikami , którzy już odbyli służbę wojskową . Nigdy nie było to dla mnie problemem , ponieważ obowiązek wobec ojczyzny uważałem za wielki zaszczyt . Ostatnie dni przed wyjazdem do wojska poświęcałem na rozmowy ze swoimi przyjaciółmi , wieczorki pożegnalne , oraz ostatnie pożegnanie w większym gronie rodzinnym . Nie spodziewałem się , że to było ostatnie pożegnanie z najukochańszą rodziną .
21 marca 1939 roku nastąpił ten wymarzony dzień . Zostałem żołnierzem 86 Pułku Piechoty w Mołodecznie . Inne otoczenie , inne zajęcia , początkowo było to trochę kłopotliwe . Jednak po przysiędze w maju , gdy zostałem przeniesiony do kompanii szkolnej szkoły podoficerskiej bardzo się ucieszyłem , że zostanę zawodowo w Wojsku Polskim . Pomimo nawału zajęć przyszłego podoficera dawałem sobie radę i nie miałem powodów do narzekań . I tak życie upływało aż do 20 lipca 1939 roku . Tego dnia na zajęciach sportowych rozgrywaliśmy mecz piłki nożnej między kompaniami . Muszę nadmienić , że nie bardzo doceniałem sport .
Około godziny 18 zostałem powiadomiony przez podoficera służbowego o stawieniu się do raportu do dowódcy kompanii , kapitana Wasilkowskiego . Szybko udałem się do koszar , żeby przebrać się w mundur , ale jak się okazało kapitan przyjmie mnie w stroju sportowym . Zbliżając się do kancelarii kapitana z zapartym tchem zapukałem w drzwi . Po usłyszeniu komendy " wejść " , stanąłem przed kapitanem meldując swoje przybycie . Ale kapitan dość łagodnym głosem pozwolił na przyjęcie pozycji swobodnej i powiedział , że porozmawia ze mną jak ojciec z synem . Bez żadnych słów wstępnych powiedział , że rozkazem pułkownika Peszka zostałem odkomenderowany do II Baonu Strzelców Morskich w Gdyni . Odpowiedziałem tylko " Rozkaz Panie Kapitanie " . Po chwili kapitan dodał , że skoro nie mam nic więcej do powiedzenia to jestem zwolniony ze wszystkich zajęć służbowych łącznie z rozkazem wieczornym . Moim jedynym obowiązkiem było :
1. rozliczenie się w magazynie broni i w magazynie mundurowym
2. pobranie ubrania cywilnego i czegoś na podróż do Gdyni .
Około godziny 23 zostałem powiadomiony przez podoficera służbowego aby stawić się na placu zbiórek . Na placu był już oficer pułku i 20 żołnierzy , najwyżej po jednym z każdej kompanii . Po sformowaniu całej dwudziestki i przy dźwiękach orkiestry odprowadzono nas na stację kolejową . Z Mołodeczna odjechaliśmy do Wilna , gdzie połączono 20 żołnierzy 86 p.p Mołodeczno , 20 żołnierzy 85 p.p Nowa Wilejka i 20 żołnierzy 57 p.p Lida . Razem było nas 60 żołnierzy 19 Dywizji Piechoty . Do Gdyni przyjechaliśmy 21 lipca około godziny 11 i zameldowano nas w II Baonie Strzelców Morskich . Następnego dnia zebrano nowoprzybyłych na placu apelowym i ustawiono w dwuszeregu . Wtedy zbliżył się do nas człowiek w cywilnym ubraniu szarego koloru , którego oficer służbowy tytułował p.majorze . Po przyjęciu raportu cywil zbliżył się do naszej grupy i rozmawiał życzliwie z każdym z nas o przebiegu dotychczasowej służby . Po tej ceremonii powitalnej dowiedzieliśmy się , że ten cywil jest dowódcą Wojskowej Składnicy Tranzytowej " Westerplatte " major Henryk Sucharski . Kolejne dni upływały dosyć spokojnie . Podzielono nas na trzy grupy po 20 żołnierzy i jedynym naszym zajęciem było spożywanie posiłków w wyznaczonych porach i zażywanie kąpieli w morzu , tak do najbliższej niedzieli .
+ dodane 10.10.06 +
Na niedzielnej zbiórce z naszej 60 wywołano 20 żołnierzy i rozkazano w przemundurowanie w przywiezione mundury w różnych stopniach podoficerskich i oficerskich . Nieważny był stopień żołnierza , ale czy mundur pasował rozmiarem . Tak na Westerplatte odjechała pierwsza 20 . W następną niedzielę sytuacja się powtórzyła . Moja kolej przyszła w trzecią niedzielę , kiedy to na Westerplatte odjechała ostatnia 20 . Przypadł mi mundur w stopniu porucznika , z czego bardzo się ucieszyłem , że będę oficerem chociaż parę godzin . Odprowadzono nas do portu , załadowano na nieduży statek i odpłynęliśmy w kierunku Gdańska . O zmroku przybyliśmy na Westerplatte . Byłem pod wrażeniem otoczenia . Duże drzewostany , wszędzie zieleń i kwiaty . Byłem zachwycony urokiem tego miejsca . Po wylądowaniu przywitała nas załoga Westerplatte , a z daleka dał się słyszeć głos szefa kompanii , chorążego Pełka , że jesteśmy na wolnej polskiej ziemi na półwyspie Westerplatte .
Powracając do moich wspomnień chciałbym wyjaśnić dlaczego przewożono nas po 20 żołnierzy . Na Westerplatte pełniło służbę 60 żołnierzy przed ostatnią załogą . Byli to żołnierze 4 pułku Kielce i część 6 pułku legionistów z Wilna . To właśnie ci żołnierze przyjeżdżali po nas do Gdyni , oddawali nam swoje mundury , a sami w cywilnych ubraniach wracali w poniedziałki na Westerplatte jako robotnicy . W taki sposób uzupełniano załogę w tajemnicy przed hitlerowcami.
Po przybyciu do jednostki przemundurowano nas i rozpoczęła się służba , trochę inna niż w macierzystych jednostkach . Główne nasze zajęcie to była służba wartownicza , fortyfikacje terenu , łączenie dołów strzeleckich , montowanie zasieków z drutu kolczastego oraz obowiązkowa nauka pływania w dni sztormowe . Robiliśmy wszystko , żeby nie być widzianym , ale wszystko widzieć i słyszeć . Panowała wesoła atmosfera wśród całej załogi . Najbardziej cieszył się stary rocznik , gdyż uzyskali miano rezerwistów i w niedługim czasie po odbyciu służby na tej polskiej ziemi mieli wrócić do domów i spotykać się z rodzinami . Młody rocznik dumny był z tego , że dostąpili zaszczytu obrony tego pięknego skrawka Rzeczyposplitej Polskiej . Nie narzekałem nigdy na uprawianie sportu . Każdy mógł uprawiać dyscyplinę jaką chciał , ale wszyscy musieli pamiętać żeby nie gromadzić się w dużych zespołach na otwartym terenie .
Na Westerplatte były piętrowe koszary do zakwaterowania i pięć wartowni . Służba wartownicza odbywała się co trzy dni . Ostatni rozkaz służby wartowniczej ogłoszony był 31 sierpnia 1939 roku . Zostałem przydzielony do wartowni nr 5 , ze zmianami co dwie godziny . Trzecią zmianę objąłem 1 września od 4 do 6 rano .
Po jakimś czasie , pełniąc służbę przed wartownią , usłyszałem wystrzał z pistoletu na terenie Gdańska . Nie miałem wtedy zegarka , ale dochodziła 5 rano . Nie zdążyłem zawiadomić dowódcy warty , bo posypały sie trzy wystrzały armatnie na teren naszej wolnej ziemi , wojska niemieckie przekroczyły naszą granicę . Szturm wojsk nieprzyjaciela , ogień z pancernika , pierwsi ranni i zabici , samozapalające się pociski . Piekło . Rozkazem dowódcy jednostki nasza załoga na wartowni nr 5 została podzielona na dwie grupy . Jedna grupa wraz z dowódcą pozostali na wartowni , a druga grupa ( w tym ja ) poszła ubezpieczać plażę . Dowódcą mojej grupy był mat Rygielski . Trzeba było ubezpieczać teren od strony plaży przy pomocy działa . Było tam dwóch żołnierzy , pozostali obrali siedzibę w schronie podziemnym niedaleko plaży i wartowni nr 5 . Wieczorem otrzymałem rozkaz aby wyczołgać się w stronę bramy kolejowej na czujkę , a na wypadek nagłego ataku nieprzyjaciela powiadomić swoje gniazdo oporu . Zapadła ciemna noc , która na zawsze pozostała w mojej pamięci . Po zajęciu wyznaczonego stanowiska nie musiałem długo czekać na powiadomienie swojego gniazda obronnego o natarciu , gdyż Niemcy przy pomocy reflektorów zaczęli ze wszystkich stron napierać na nasze pozycje obronne . Nie mogłem powiadomić swoich za pomocą pistoletu , bo zdradziłbym swoją pozycję . Użyłem do tego granatu wyrzucając go dość daleko . Wtedy posypały się pociski w obrębie wybuchu granatu . Walka zmogła się z obu stron , leżałem przykuty do ziemi , czekając na swoją zmianę . Kiedy ogień zaczął ucichać , Niemcy zaczęli się wycofywać , postanowiłem czołgać się w stronę powrotną wyrzuciwszy resztę granatów w stronę cofających się Niemców .
Po powrocie , było już 2 września o świcie , po wymianie krótkich przyjacielskich rozmów otrzymałem kolejny rozkaz udania się do koszar z meldunkiem i przyniesienie posiłku kolegom . Wyprawa do koszar nie obyła się bez przeszkód . Niedaleko koszar stała drewniana szopa , w której garażował samochód dowódcy jednostki . Kiedy tamtędy przechodziłem w szopę trafił pocisk armatni i tak padłem ranny w prawe kolano . Czołgałem się dalej jak mogłem , i chyba bardziej byłem oszołomiony wybuchem niż rannym kolanem. W koszarach okazało się , że rana wcale nie jest groźna i wieczorem po opatrzeniu rany lekarz wyraził zgodę na powrót na pozycję . Przed wieczorem byłem z powrotem wśród swoich kolegów z prowiantem .
Godzina 17.30 atak lotniczy 47 nurkowców hitlerowskich na Westerplatte . Łuny ognia , smugi dymu , ogromne drzewa wyskakujące z ziemi jak buraki cukrowe spod kombajnu . Wartownia nr 5 przestaje istnieć . Część załogi pozostała tam na wieczny spoczynek , tylko jednego udało się wyciągnąć spod zwału gruzów . Po nalocie kolejne natarcie wroga , ale i tym razem zostało odparte .
3 września spada kolejna lawina ognia , i znów po ciężkim wysiłku załogi atak został odparty .
4 września nad ranem znów pod ostrzałem artylerii i baterii lądowych , do ognia dołączono miotacze min o dużym kalibrze . A pomoc wciąż nie nadchodziła .
5 września od rana niemal nieprzerwany nawał ognia artyleryjskiego . Załoga jest coraz bardziej wyczerpana .
6 września od rana huraganowy ogień pancernika i baterii lądowych , wieczorem próba spalenia Westerplatte żywcem. Ogień nieprzyjaciela powoduje coraz większe zniszczenia .
7 września nad ranem przestaje istnieć wartownia nr 2 , jako punkt oporu . O godzinie 10.15 z uwagi na ogólną sytuację na frontach w całym kraju jak i na wyczerpanie załogi i brak jakiejkolwiek pomocy następuje kapitulacja .
Tak zakończyła się obrona Westerplatte ,
z mojego stanowiska obrony wartowni nr 5 .
Rok 1938 przyniósł znaczne zmiany w moim życiu , ponieważ otrzymałem zawiadomienie o stawieniu się na komisję poborową . Zacząłem uważać siebie za dorosłego , bo już minął 18 rok życia . Przyłączałem się do grona dorosłej młodzieży i planowałem swoją przyszłość bardziej po nowemu , tak samo jak dzisiejsza młodzież .
W rok później otrzymałem Kartę Powołania do odbycia służby wojskowej wobec państwa . Tak właśnie zacząłem stawać się dorosłym , chociażby dlatego , że zostałem powołany do tak wielkiego zadania jak zostać żołnierzem własnego kraju i bronić jego granic . Było to coś nadzwyczajnego w moim życiu . Przeprowadzałem wiele rozmów na tematy wojskowe ze starszymi rocznikami , którzy już odbyli służbę wojskową . Nigdy nie było to dla mnie problemem , ponieważ obowiązek wobec ojczyzny uważałem za wielki zaszczyt . Ostatnie dni przed wyjazdem do wojska poświęcałem na rozmowy ze swoimi przyjaciółmi , wieczorki pożegnalne , oraz ostatnie pożegnanie w większym gronie rodzinnym . Nie spodziewałem się , że to było ostatnie pożegnanie z najukochańszą rodziną .21 marca 1939 roku nastąpił ten wymarzony dzień . Zostałem żołnierzem 86 Pułku Piechoty w Mołodecznie . Inne otoczenie , inne zajęcia , początkowo było to trochę kłopotliwe . Jednak po przysiędze w maju , gdy zostałem przeniesiony do kompanii szkolnej szkoły podoficerskiej bardzo się ucieszyłem , że zostanę zawodowo w Wojsku Polskim . Pomimo nawału zajęć przyszłego podoficera dawałem sobie radę i nie miałem powodów do narzekań . I tak życie upływało aż do 20 lipca 1939 roku . Tego dnia na zajęciach sportowych rozgrywaliśmy mecz piłki nożnej między kompaniami . Muszę nadmienić , że nie bardzo doceniałem sport .
Około godziny 18 zostałem powiadomiony przez podoficera służbowego o stawieniu się do raportu do dowódcy kompanii , kapitana Wasilkowskiego . Szybko udałem się do koszar , żeby przebrać się w mundur , ale jak się okazało kapitan przyjmie mnie w stroju sportowym . Zbliżając się do kancelarii kapitana z zapartym tchem zapukałem w drzwi . Po usłyszeniu komendy " wejść " , stanąłem przed kapitanem meldując swoje przybycie . Ale kapitan dość łagodnym głosem pozwolił na przyjęcie pozycji swobodnej i powiedział , że porozmawia ze mną jak ojciec z synem . Bez żadnych słów wstępnych powiedział , że rozkazem pułkownika Peszka zostałem odkomenderowany do II Baonu Strzelców Morskich w Gdyni . Odpowiedziałem tylko " Rozkaz Panie Kapitanie " . Po chwili kapitan dodał , że skoro nie mam nic więcej do powiedzenia to jestem zwolniony ze wszystkich zajęć służbowych łącznie z rozkazem wieczornym . Moim jedynym obowiązkiem było :
1. rozliczenie się w magazynie broni i w magazynie mundurowym
2. pobranie ubrania cywilnego i czegoś na podróż do Gdyni .
Około godziny 23 zostałem powiadomiony przez podoficera służbowego aby stawić się na placu zbiórek . Na placu był już oficer pułku i 20 żołnierzy , najwyżej po jednym z każdej kompanii . Po sformowaniu całej dwudziestki i przy dźwiękach orkiestry odprowadzono nas na stację kolejową . Z Mołodeczna odjechaliśmy do Wilna , gdzie połączono 20 żołnierzy 86 p.p Mołodeczno , 20 żołnierzy 85 p.p Nowa Wilejka i 20 żołnierzy 57 p.p Lida . Razem było nas 60 żołnierzy 19 Dywizji Piechoty . Do Gdyni przyjechaliśmy 21 lipca około godziny 11 i zameldowano nas w II Baonie Strzelców Morskich . Następnego dnia zebrano nowoprzybyłych na placu apelowym i ustawiono w dwuszeregu . Wtedy zbliżył się do nas człowiek w cywilnym ubraniu szarego koloru , którego oficer służbowy tytułował p.majorze . Po przyjęciu raportu cywil zbliżył się do naszej grupy i rozmawiał życzliwie z każdym z nas o przebiegu dotychczasowej służby . Po tej ceremonii powitalnej dowiedzieliśmy się , że ten cywil jest dowódcą Wojskowej Składnicy Tranzytowej " Westerplatte " major Henryk Sucharski . Kolejne dni upływały dosyć spokojnie . Podzielono nas na trzy grupy po 20 żołnierzy i jedynym naszym zajęciem było spożywanie posiłków w wyznaczonych porach i zażywanie kąpieli w morzu , tak do najbliższej niedzieli .
+ dodane 10.10.06 +
Na niedzielnej zbiórce z naszej 60 wywołano 20 żołnierzy i rozkazano w przemundurowanie w przywiezione mundury w różnych stopniach podoficerskich i oficerskich . Nieważny był stopień żołnierza , ale czy mundur pasował rozmiarem . Tak na Westerplatte odjechała pierwsza 20 . W następną niedzielę sytuacja się powtórzyła . Moja kolej przyszła w trzecią niedzielę , kiedy to na Westerplatte odjechała ostatnia 20 . Przypadł mi mundur w stopniu porucznika , z czego bardzo się ucieszyłem , że będę oficerem chociaż parę godzin . Odprowadzono nas do portu , załadowano na nieduży statek i odpłynęliśmy w kierunku Gdańska . O zmroku przybyliśmy na Westerplatte . Byłem pod wrażeniem otoczenia . Duże drzewostany , wszędzie zieleń i kwiaty . Byłem zachwycony urokiem tego miejsca . Po wylądowaniu przywitała nas załoga Westerplatte , a z daleka dał się słyszeć głos szefa kompanii , chorążego Pełka , że jesteśmy na wolnej polskiej ziemi na półwyspie Westerplatte .
Powracając do moich wspomnień chciałbym wyjaśnić dlaczego przewożono nas po 20 żołnierzy . Na Westerplatte pełniło służbę 60 żołnierzy przed ostatnią załogą . Byli to żołnierze 4 pułku Kielce i część 6 pułku legionistów z Wilna . To właśnie ci żołnierze przyjeżdżali po nas do Gdyni , oddawali nam swoje mundury , a sami w cywilnych ubraniach wracali w poniedziałki na Westerplatte jako robotnicy . W taki sposób uzupełniano załogę w tajemnicy przed hitlerowcami.
Po przybyciu do jednostki przemundurowano nas i rozpoczęła się służba , trochę inna niż w macierzystych jednostkach . Główne nasze zajęcie to była służba wartownicza , fortyfikacje terenu , łączenie dołów strzeleckich , montowanie zasieków z drutu kolczastego oraz obowiązkowa nauka pływania w dni sztormowe . Robiliśmy wszystko , żeby nie być widzianym , ale wszystko widzieć i słyszeć . Panowała wesoła atmosfera wśród całej załogi . Najbardziej cieszył się stary rocznik , gdyż uzyskali miano rezerwistów i w niedługim czasie po odbyciu służby na tej polskiej ziemi mieli wrócić do domów i spotykać się z rodzinami . Młody rocznik dumny był z tego , że dostąpili zaszczytu obrony tego pięknego skrawka Rzeczyposplitej Polskiej . Nie narzekałem nigdy na uprawianie sportu . Każdy mógł uprawiać dyscyplinę jaką chciał , ale wszyscy musieli pamiętać żeby nie gromadzić się w dużych zespołach na otwartym terenie .
Na Westerplatte były piętrowe koszary do zakwaterowania i pięć wartowni . Służba wartownicza odbywała się co trzy dni . Ostatni rozkaz służby wartowniczej ogłoszony był 31 sierpnia 1939 roku . Zostałem przydzielony do wartowni nr 5 , ze zmianami co dwie godziny . Trzecią zmianę objąłem 1 września od 4 do 6 rano .
Po jakimś czasie , pełniąc służbę przed wartownią , usłyszałem wystrzał z pistoletu na terenie Gdańska . Nie miałem wtedy zegarka , ale dochodziła 5 rano . Nie zdążyłem zawiadomić dowódcy warty , bo posypały sie trzy wystrzały armatnie na teren naszej wolnej ziemi , wojska niemieckie przekroczyły naszą granicę . Szturm wojsk nieprzyjaciela , ogień z pancernika , pierwsi ranni i zabici , samozapalające się pociski . Piekło . Rozkazem dowódcy jednostki nasza załoga na wartowni nr 5 została podzielona na dwie grupy . Jedna grupa wraz z dowódcą pozostali na wartowni , a druga grupa ( w tym ja ) poszła ubezpieczać plażę . Dowódcą mojej grupy był mat Rygielski . Trzeba było ubezpieczać teren od strony plaży przy pomocy działa . Było tam dwóch żołnierzy , pozostali obrali siedzibę w schronie podziemnym niedaleko plaży i wartowni nr 5 . Wieczorem otrzymałem rozkaz aby wyczołgać się w stronę bramy kolejowej na czujkę , a na wypadek nagłego ataku nieprzyjaciela powiadomić swoje gniazdo oporu . Zapadła ciemna noc , która na zawsze pozostała w mojej pamięci . Po zajęciu wyznaczonego stanowiska nie musiałem długo czekać na powiadomienie swojego gniazda obronnego o natarciu , gdyż Niemcy przy pomocy reflektorów zaczęli ze wszystkich stron napierać na nasze pozycje obronne . Nie mogłem powiadomić swoich za pomocą pistoletu , bo zdradziłbym swoją pozycję . Użyłem do tego granatu wyrzucając go dość daleko . Wtedy posypały się pociski w obrębie wybuchu granatu . Walka zmogła się z obu stron , leżałem przykuty do ziemi , czekając na swoją zmianę . Kiedy ogień zaczął ucichać , Niemcy zaczęli się wycofywać , postanowiłem czołgać się w stronę powrotną wyrzuciwszy resztę granatów w stronę cofających się Niemców .
Po powrocie , było już 2 września o świcie , po wymianie krótkich przyjacielskich rozmów otrzymałem kolejny rozkaz udania się do koszar z meldunkiem i przyniesienie posiłku kolegom . Wyprawa do koszar nie obyła się bez przeszkód . Niedaleko koszar stała drewniana szopa , w której garażował samochód dowódcy jednostki . Kiedy tamtędy przechodziłem w szopę trafił pocisk armatni i tak padłem ranny w prawe kolano . Czołgałem się dalej jak mogłem , i chyba bardziej byłem oszołomiony wybuchem niż rannym kolanem. W koszarach okazało się , że rana wcale nie jest groźna i wieczorem po opatrzeniu rany lekarz wyraził zgodę na powrót na pozycję . Przed wieczorem byłem z powrotem wśród swoich kolegów z prowiantem .
Godzina 17.30 atak lotniczy 47 nurkowców hitlerowskich na Westerplatte . Łuny ognia , smugi dymu , ogromne drzewa wyskakujące z ziemi jak buraki cukrowe spod kombajnu . Wartownia nr 5 przestaje istnieć . Część załogi pozostała tam na wieczny spoczynek , tylko jednego udało się wyciągnąć spod zwału gruzów . Po nalocie kolejne natarcie wroga , ale i tym razem zostało odparte .
3 września spada kolejna lawina ognia , i znów po ciężkim wysiłku załogi atak został odparty .
4 września nad ranem znów pod ostrzałem artylerii i baterii lądowych , do ognia dołączono miotacze min o dużym kalibrze . A pomoc wciąż nie nadchodziła .
5 września od rana niemal nieprzerwany nawał ognia artyleryjskiego . Załoga jest coraz bardziej wyczerpana .
6 września od rana huraganowy ogień pancernika i baterii lądowych , wieczorem próba spalenia Westerplatte żywcem. Ogień nieprzyjaciela powoduje coraz większe zniszczenia .
7 września nad ranem przestaje istnieć wartownia nr 2 , jako punkt oporu . O godzinie 10.15 z uwagi na ogólną sytuację na frontach w całym kraju jak i na wyczerpanie załogi i brak jakiejkolwiek pomocy następuje kapitulacja .
Tak zakończyła się obrona Westerplatte ,
z mojego stanowiska obrony wartowni nr 5 .
za udostępnienie opisu wspomnień dziadka i za zdjęcie!
Karta poległego |
| Nazwisko: | POTARZYCKI |
|---|---|
| Imię #1: | Stefan |
| Imię #2: | |
| Imię #3: | |
| Pseudonim: | |
| Imię ojca: | |
| Imię matki: | |
| Nazwisko rodowe matki: | |
| Data urodzenia: | 1916 [1] |
| Miejsce urodzenia: |
| Rodzeństwo: | Wanda Michalska |
|---|---|
| Stan cywilny: | kawaler |
| Małżonek: | - |
| Dzieci: | - |
| Ostatni adres: | Nowy Świat k. Dobrzycy |
| Narodowość: | |
|---|---|
| Wykształcenie: | |
| Zawód: | leśnik |
| Wyznanie: | |
|---|---|
| Tytuł naukowy: | |
| Stanowisko: |
| Stosunek do służby wojskowej: | żołnierz |
|---|
| Numer ewidencyjny: | |
|---|---|
| Powiatowa Komenda Uzupełnień (PKU): | |
| Rejonowa Komenda Uzupełnień (RKU): | |
| Związek operacyjny: | Armia Poznań |
| Rodzaj broni lub służby: | Piechota |
|---|---|
| Stopień: | strz. |
| Przydział na 1 września 1939: | 17 DP |
| Jednostka: | 70 pp |
| Funkcja na 1 września 1939: | |
|---|---|
| Przydział po 1 września 1939: | 70 pp / 17 DP |
| Funkcja po 1 września 1939: |
| Przebieg służby wojskowej: | |
|---|---|
| Odznaczenia: | |
| Wrzesień 1939 - szlak bojowy: | Ostatnie dni sierpnia i pierwsze września 1939 roku pracował przy budowie umocnień nad Prosną. Następnie maszerował razem z 70 pp w kierunku Łęczycy, gdzie 10 września uczestniczył w polskiej, kontrofensywie zmuszając Niemców do wycofania się. |
| Data śmierci: | 10 wrzesień 1939 |
|---|---|
| Miejsce śmierci: | Śladków Górny |
| Przyczyna śmierci: | poległy |
| Okoliczności śmierci: | Podczas walk pod Śladkowem Górnym został śmiertelnie ranny od odłamków bomby lotniczej lub pocisku artyleryjskiego. Informacja ta pochodzi od kolegi poległego, którym był prawdopodobnie żołnierz Sobczyński pochodzący z Lutyni (Kaczmarek 2008, s. 22). |
| Pierwotne miejsce spoczynku #1: | |
| Data ekshumacji: | |
| Pierwotne miejsce spoczynku #2: | |
| Data ekshumacji: | |
| Pierwotne miejsce spoczynku #3: | |
| Data ekshumacji: | |
| Obecne miejsce spoczynku: | Modlna, kwatera wojenna |
| Lokalizacja grobu: | mogiła nr 183 |
| Upamiętniony: | Tak |
| Forma upamiętnienia: | Imienna płyta epitafijna na jednej z mogił kwatery wojennej na cm. parafialnym w Modlnej. |
| Przedmioty znalezione przy pochowanym: | |
| Miejsce przechowywania ww. przedmiotów: |
| Życiorys: | Urodził się w 1916 roku, mieszkał w Nowym Świecie pod Dobrzycą. Do szkoły uczęszczał w Dobrzycy, a następnie dostał się do szkoły leśnej w Ślesinie pod Koninem. Po ukończeniu edukacji wrócił do domu rodzinnego. Przed wybuchem wojny miał narzeczoną, z pochodzenia Niemkę, z którą spotykał się do września 1939 roku. Związkowi temu przeciwny był jego ojciec, twierdząc, że syn powinien spotykać się z Polką. Mimo to, związek ten trwał dalej, a po kampanii wrześniowej do rodziców Stefana jeszcze nadal przychodziły listy od jego wybranki. W kwietniu 1939 roku S. Potarzycki został powołany do pleszewskiego pułku. W koszarach pomagał mu znajomy rodziców, kpt. Antoni Kostrzewa z 70 pp, pochodzący również z Nowego Światu. Gdy wybuchła wojna, 1 września 1939 roku rodzina Potarzyckich postanowiła ewakuować się w kierunku Konina. Ojciec Stefana dowiedział się, że syn wraz z 70 pp prawdopodobnie pracuje przy budowie umocnień nad Prosną w okolicach Chocza. Ewakuując się z rodziną, poszukiwał syna, pytając o niego napotkanych wojskowych. Niestety, nie uzyskał o nim żadnych informacji. Z kolei pod Choczem strz. Potarzycki, spotkał znajomą rodziny, panią Andrzejczak z Dobrzycy. Poprosił ją o przekazanie informacji rodzinie, że u niego wszystko w porządku. Tę informację pani Andrzejczak przekazała rodzinie dopiero pod koniec września 1939 roku. |
|---|---|
| Wspomnienia / relacje: | Pani Wanda Michalska, siostra S. Potarzyckiego, pamięta, jak dzięki uprzejmości kpt. Kostrzewy, mogli obejrzeć miejsce zakwaterowania brata. Doskonale przypomina sobie również jego uroczystą przysięgę, jak i późniejszą wizytę w pleszewskim domu kpt. Kostrzewy przy ul. Wojska Polskiego. Do dziś wspomina, że brat był bardzo zadowolony ze służby w pleszewskim pułku (Kaczmarek 2008, s. 21). |
| Historia pochówku: | |
| Poszukiwania mogiły: | O śmierci strz. Stefana Potarzyckiego rodzina dowiedziała się, otrzymując zawiadomienie z Modlnej, gdzie chowano poległych polskich żołnierzy. Bliscy poległego po raz pierwszy odwiedzili jego grób już po zakończeniu wojny (Kaczmarek 2008, s. 22). |
| Źródła: | Księga pochowanych żołnierzy polskich poległych w II wojnie światowej, t. I,
Żołnierze września N-Z, kom. red. B. Affek-Bujalska i in., wstęp i red. nauk. E.
Pawłowski, Pruszków 1993, s. 90 (dalej: KPŻP). Kwatera żołnierzy Wojska Polskiego poległych w Bitwie nad Bzurą w 1939 r.: cmentarz parafialny w Modlnej, gm. Ozorków, pow. Zgierz, opr. H. Wójcik, A. Rokita, S. Rokita, [w:] Bohaterowie Bitwy nad Bzurą w naszej pamięci, red. T. Poklewski-Koziełł, Łęczyca 2009, s. 178 - poz. 97 (dalej: Lista 2009). Kaczmarek M., Nieznane losy poległych żołnierzy pleszewskiego 70 pułku piechoty, Pleszew 2008, s. 21-22, 31 (dalej: Kaczmarek 2008). Archiwum rodzinne. |
| Uwagi: | |
| Przypisy: | [1] a) 1916 (źródło: Kaczmarek 2008); b) brak danych (źródło: KPŻP; Lista 2009); |
